- Хто ўдзельнічаў у новым апытанні і якія змены вы бачыце ў яго выніках?
- Алена Марцішчанкава: Даследаванне праходзіла з 20 красавіка па 29 мая гэтага года, апытвалi дарослае насельніцтва Беларусі па нацыянальнай рэпрэзентатыўнай выбарцы. Усяго ў даследаванні прыняло ўдзел 2 тыс. рэспандэнтаў, у тым ліку 300 - у Астравецкім раёне.
Вынікі даследавання паказалі, што істотных зменаў у размеркаванні адказаў рэспандэнтаў на пытанне аб неабходнасці развіцця ядзернай энергетыкі ў Беларусі не адбылося. Так, колькасць прыхільнікаў ядзернай энергетыкі ў параўнанні з мінулым годам павялічылася на 1,6 працэнтных пункта да 51,6%, а колькасць праціўнікаў знізілася на 0,2 працэнтных пункта да 21,8%. Дадзеныя змены не з'яўляюцца статыстычна значнымі і знаходзяцца ў межах памылкі выбаркі (± 2,5%).
Практычна такая ж сітуацыя і з колькасцю рэспандэнтаў, хто не змог адказаць на гэтае пытанне, - істотных зменаў не адбылося - 25,3% (мінус 2,5 працэнтных пункта).
У выніку можам казаць аб тым, што з 2013 года стаўленне насельніцтва да ядзернай энергетыцы застаецца на адным узроўні - чвэрць насельніцтва ўсё яшчэ не вызначылася ў сваёй пазіцыі па гэтым пытанні, а колькасць прыхільнікаў па-ранейшаму больш чым у 2 разы перавышае колькасць праціўнікаў ядзернай энергетыкі.
- У разрэзе рэгіёнаў таксама стаўленне не памянялася?
- Е.М .: Адносна рэгіянальных адрозненняў можам адзначыць, што сітуацыя за мінулы год змянілася. Так, у бягучым годзе паказчыкі па Віцебскай вобласці кардынальна змяніліся - павелічэнне прыхільнікаў у 2 разы з 36% у 2017 годзе да 70,7% у 2018-м. Таксама вырасла колькасць прыхільнікаў у Мінску (з 43,7% да 50,2%) і Брэсцкай вобласці (з 44,1% да 50,5%).
У некаторых рэгіёнах некалькі знізілася колькасць праціўнікаў. У Брэсцкай вобласці - з 25,6% да 20,7%, у Віцебскай з 17,5% да 14,1%. У астатніх рэгіёнах змены статыстычна нязначныя.
Колькасць рэспандэнтаў, хто не вызначыўся ў дадзеным пытанні, таксама змянілася ў рэгіянальным разрэзе. Асабліва гэта заўважна па Віцебскай вобласці, дзе на працягу практычна ўсяго перыяду правядзення маніторынгу назіралася найбольшая колькасць не вызначыўшыхся ў дадзеным пытанні рэспандэнтаў - за год зніжэнне ў тры разы з 46,5% у 2017 да 14,8% у 2018-м. Павелічэнне колькасці не вызначыўшыхся адбылося ў Гродзенскай (+ 5,4%), Магілёўскай (+ 9,2%), Гомельскай (+ 13%) абласцях, а таксама ў Астравецкім раёне (12,8%).
- Якія катэгорыі сёння ў большай ступені падтрымліваюць развіццё ядзернай энергетыкі?
- Сярод сацыяльных катэгорый найбольш актыўнымі прыхільнікамі (паказчыкі вышэй, чым у сярэднім па краіне) выступаюць кіраўнікі ўсіх узроўняў (100%), а таксама прадпрымальнікі, рабочыя і працоўныя сельскай гаспадаркі - 70,8%, 61,1% і 56 , 2% адпаведна. У постаці супернікаў найбольшая колькасць зноў жа, працоўныя сельскай гаспадаркі (29,4%) і студэнты (24,9%).
Характэрна, што сярод кіраўнікоў і прадпрымальнікаў праціўнікаў развіцця ядзернай энергетыкі не аказалася зусім. Не змаглі вызначыцца з адказам часцей сярод служачых (30,3%) і пенсіянераў (38,8%).
Мы бачым, што і у 2018 годзе захоўваецца істотнае адрозненне ліку прыхільнікаў паміж мужчынамі - 55,8% і жанчынамі - 50,3%, сярод гараджан і сельскіх жыхароў - 48,7% і 55% (прычым вяскоўцы і гараджане памяняліся месцамі - раней большай падтрымкай ядзерная энергетыка карысталася ў гараджан); у ацэнках моладзі і старэйшага пакалення (50 гадоў і старэй) адрозненні не істотныя - 52,9% і 51,2% адпаведна.
- Колькі адсоткаў апытаных падтрымлівае будаўніцтва Беларускай АЭС? Як змяняецца іх колькасць?
- Сапраўды, адно з цэнтральных пытанняў - аб асабістым дачыненні рэспандэнтаў да будаўніцтва ў Астравецкім раёне Беларускай АЭС. 60,8% усіх апытаных выказалі станоўчае ў цэлым (сума адказаў "Станоўча" і "Хутчэй станоўча") стаўленне да будаўніцтва АЭС, 26,2% - адмоўнае і 13% - няпэўны ( "Цяжка адказаць" і "Няма адказу").
Па гэтым пытанні сярэднерэспубліканскі паказчык знаходзіцца ўжо некалькі гадоў практычна на адным узроўні (змены на ўзроўні памылкі выбаркі).
Што тычыцца рэгіянальных адрозненняў у адказах рэспандэнтаў на пытанне аб іх стаўленні да будаўніцтва Беларускай АЭС, то можна вылучыць Астравецкі раён як найбольш станоўча настроены рэгіён у гэтым пытанні (71,4%), Віцебскую (69,3%), Брэсцкую ( 67,4%) і Гродзенскую (65%) вобласці. Значна меншай падтрымкай будаўніцтва АЭС карыстаецца ў горадзе Мінску (54,2%), у астатніх абласцях на ўзроўні сярэднерэспубліканскі паказчык.
У плане адмоўнага стаўлення да будаўніцтва можна вылучыць горад Мінск (тут найбольшы паказчык - 34,5%), Мінскую вобласць (29,2%) і Гродзенскую вобласць (27,5%).
У рэгіянальным плане, як і па папярэднiм пытаннi, назіраюцца змены: стала больш станоўча настроеных ў Мінску (+ 11,5%), Брэсцкай (+ 11,9%) і Віцебскай (8%) абласцях, таксама некаторае павелічэнне ёсць па Астравецкім раёне (+ 2,3%), а менш стала ў Гомельскай (-4,3%) і Магілёўскай (-11%) абласцях.
- Для чаго наогул праводзіцца маніторынг грамадскай думкі? Як Мінэнерга ацэньвае яго вынікі? Як іх выкарыстоўвае?
- Лілія Дулінец: Для набыцця і захавання даверу насельніцтва краіны і міжнароднай супольнасці пры рэалізацыі нацыянальнага ядзернага энергетычнага праекта трэба наладзіць сталае ўзаемадзеянне зацікаўленых бакоў па ўсіх аспектах гэтага праекта. Для выбудоўвання гэтай працы, несумненна, патрэбна зваротная сувязь, г.зн. мы павінны ведаць, што больш за ўсё цікавіць людзей, якія пытанні, магчыма, пакуль засталіся без адказу, што выклікае асцярогі, звязаныя з будаўніцтвам АЭС. Сацыялагічны маніторынг грамадскай думкі дазваляе атрымаць неабходныя адказы на гэтыя пытанні, каб удасканальваць інфармацыйную працу, выяўляць адрасную аўдыторыю, вызначаць найбольш папулярныя каналы перадачы інфармацыі.
Так, дзякуючы маніторынгу мы, напрыклад, ведаем, што асноўнай крыніцай інфармацыі па праблемах ядзернай энергетыкі з'яўляецца тэлебачанне і радыё, іх рэйтынг застаецца самым высокім - 62%. Рэйтынг публікацый у друкаваных СМІ значна ніжэй - каля 25%.
З дапамогай сацапытання мы вызначаем і найбольш значныя для насельніцтва тэмы. Напрыклад, у ходзе даследавання 2017 года было выяўлена, што адным з мінусаў ядзернай энергетыкі насельніцтва лічыць праблему ўтылізацыі радыеактыўных адходаў (55,2% апытаных). У сувязі з гэтым мы ўключылі некалькі пытанняў па дадзенай тэме ў сацапытанне 2018 года. З улікам атрыманых вынікаў плануем размяшчэнне патрэбнай інфармацыі ў рэспубліканскіх СМІ і правядзенне медыя-мерапрыемстваў па дадзенай тэме.
Сацапытанне таксама паказала, што многія рэспандэнты бачаць неабходнасць у павышэнні ўзроўню агульнай пісьменнасці па пытаннях бяспекі АЭС, прычым мяркуюць, што пачынаць трэба з ранніх гадоў. Так, больш за палову апытаных лічаць, што лекцыі па розных аспектах эксплуатацыі АЭС у навучальных установах могуць павысіць узровень пісьменнасці насельніцтва ў пытаннях выкарыстання ядзернай энергетыкі. Менавіта з гэтай мэтай мы сёння актыўна выкарыстоўваем Інфармацыйны цэнтр па атамнай энергетыцы, створаны ў Мiнску на базе Рэспубліканскага цэнтра інавацыйнага і тэхнічнай творчасці.
- Як вы можаце ацаніць працэнт якія падтрымліваюць развіццё атамнай энергетыкі ў параўнанні з іншымі краінамі? Які ўзровень падтрымкі Мінэнерга лічыць прымальным?
- Л.Д .: Перш за ўсё хачу адзначыць, што маніторынг грамадскай думкі па пытаннях выкарыстання атамнай энергіі ў мірных мэтах і будаўніцтву АЭС - сусветная практыка. Яна рэкамендуецца МАГАТЭ ўсім краінам, што падступіліся да рэалізацыі нацыянальных ядзерных энергетычных праграм.
На семінары па падрыхтоўцы спікераў з удзелам МАГАТЭ, які прайшоў у жніўні гэтага года ў Мінску, эксперты агенцтва падкрэслівалі важнасць выкарыстання сацапытанняў для выяўлення асноўных тэм, якія ўяўляюць найбольшую цікавасць для насельніцтва краіны.
Хачу таксама сказаць, што практычна заўсёды пасля завяршэння на пляцоўцы МАГАТЭ або іншых міжнародных пляцоўках прэзентацый па тэме арганізацыі ў краіне ўзаемадзеяння з грамадскасцю і насельніцтвам варта пытанне пра колькасць прыхільнікаў і праціўнікаў будаўніцтва АЭС. Як паказваюць вынікі еўрапейскіх апытанняў грамадскай думкі, сярэдні паказчык прыхільнікаў развіцця ядзернай энергетыкі складае 44%. У Швейцарыі, напрыклад, 74% давяраюць ядзернай энергетыцы, у Вялікабрытаніі 50% рэспандэнтаў выступалі за будаўніцтва новых АЭС у краіне, у Швецыі 49% апытаных падтрымліваюць будаўніцтва новых блокаў АЭС на замену выбыўшым старым. У Нямеччыне большасць апытаных (55%) выказаліся супраць нямецкага палітычнага ўмяшання ў працэс прыняцця рашэнняў аб выкарыстанні ядзернай энергетыкі ў іншых краінах і 85% рэспандэнтаў прытрымліваюцца думкі, што ядзерныя даследаванні павінны па-ранейшаму займаць высокае месца ў нямецкай навуцы. Атамныя электрастанцыі падтрымліваюць па 64% жыхароў Літвы і Чэхіі. Досыць добразычліва атамную энергетыку таксама ацэньваюць венгры, балгары, фіны, славакі, галандцы, французы і славенцы. Самае негатыўнае стаўленне да атамнай энергетыкі - на Кіпры (там яе падтрымліваюць 7%) і ў Аўстрыі (14%). Вынікі апытанняў сведчаць пра тое, што больш за ўсё прыхільнікаў атамнай энергіі ў тых краінах, у якіх ёсць дзейсныя АЭС. Выключэннем можна лічыць толькі Румынію і Іспанію - у гэтых краінах дзейнічаюць атамныя электрастанцыі, але падтрымку ім выказалі па 27% насельніцтва. У Расіі больш за 40% рэспандэнтаў падтрымліваюць развіццё атамнай галіны.
Што тычыцца вынікаў нашага маніторынгу, мяркую, што найбольш паказальна стаўленне насельніцтва да будуемай Беларускай АЭС выказвае адказ на пытанне, як зменіцца сітуацыя ў паліўна-энергетычным комплексе краіны з уводам у строй атамнай станцыі. У адказах на гэтае пытанне 60,5% прызналі, што сітуацыя палепшыцца, 15,4% - не зменіцца і толькі 4,5% - пагоршыцца. Упэўненая, што гэта добры паказчык, у тым ліку ў параўнанні з іншымі краінамі.
- У наступным годзе плануецца запуск першага блока АЭС. Ці будуць у сувязі з гэтым навіны ў правядзенні маніторынгу?
- Л.Д .: Думаю, што сам працэс правядзення маніторынгу добра адладжаны за многія гады і што-небудзь кардынальна мяняць у ім не патрабуецца.
Разам з тым у наступным годзе адбудзецца адразу некалькі ключавых падзей у праекце будаўніцтва Беларускай АЭС. Перш за ўсё гэта завоз ядзернага паліва на пляцоўку будаўніцтва Беларускай АЭС, затым яго загрузка, фізічны пуск, энергетычны пуск, доследна-прамысловая эксплуатацыя і ўвод пускавога комплексу першага энергаблока ў эксплуатацыю. Несумненна, пры падрыхтоўцы пытанняў для маніторынгу мы будзе ўлічваць гэтыя ключавыя падзеі. Таксама мы абавязкова працягнем інфармаваць пра вынікі маніторынгу грамадскай прымальнасці ядзернага энергетычнага праекта.
